طبق تعریف قانون مدنی ایران اموال به دو دسته اموال مادی و اموال غیر مادی تقسیم می شوند. اموال مادی خود به دو دسته اموال منقول و اموال غیر منقول تقسیم می شوند. اموال غیر منقول در واقع همان زمین ها و آپارتمان ها و خانه های مستقل و … هستند. پرونده هایی که در حوزه املاک در محاکم مطرح می شوند جزو پرونده های حقوقی هستند. رسیدگی به این نوع از پرونده ها طبق مقررات آیین دادرسی مدنی و در دادگاه های حقوقی صورت می گیرد. خواهان می بایست برای مطالبه ضرر و زیان خود و وادار کردن خوانده به عمل به تعهدات خود تنظیم دادخواست نموده و آن را به دادگاه صالح تقدیم نماید.
گاهی اوقات ممکن است در دعاوی حقوقی شرایطی ایجاد شود و طرفین مرتکب یک جرم مشخص که ضمانت اجرای آن در قانون مجازات اسلامی تعیین شده شوند. در این شرایط است که علاوه بر بعد حقوقی پرونده بعد کیفری آن نیز مورد بررسی قرار می گیرد. طرفین پرونده حقوقی شاکی و مشتکی عنه نامیده می شوند. طرفین در دادگاه صالح رسیدگی به امور کیفری در مقابل یکدیگر قرار می گیرند. شاکی موظف است با تنظیم شکواییه حقوق تضییع شده خود را مطالبه کند. علاوه بر این برای مطالبه ضرر و زیان حاصل از بخش حقوقی جرم ایجاد شده، شاکی یا به عبارتی خوانده باید دادخواست خود را به همراه اسناد و مدارک تصدیق کننده ادعای خود به دادگاه کیفری صالح تقدیم کند.
دعاوی مربوط به جرم کلاهبرداری یکی از رایج ترین دعاوی مطرح شده در نزد محاکم حقوقی می باشند. به صورت کلی برای درک مفهوم کلاهبرداری در حوزه املاک بهتر است جرم کلاهبرداری را در یک تعریف جامع و کامل شرح دهیم. کلاهبرداری یکی از جرم های مرکب است که بخش مادی جرم در آن چند مرحله دارد. به طور مثال شخص در ابتدا رفتار متقلبانه جهت کسب اعتماد طرف مقابل انجام می دهد. به عبارتی می توان گفت با تکیه بر وسایل و امکانات طرف مقابل خود را فریب می دهد. در گام بعدی بخش دوم رکن مادی جرم را که می تواند ربایش یک ملک یا هر اقدام مادی دیگر باشد به انجام می رساند.
در کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات در رابطه با جرایمی همچون ربا و کلاهبرداری صحبت شده است. به طور کلی از ماده 588 به بعد قانون مجازات اسلامی به مباحث ارتشاء، ربا و کلاهبرداری اختصاص داده شده است. کلاهبرداری در حوزه املاک می تواند مثال های مختلفی داشته باشد.
به طور مثال شخص کلاهبردار می تواند فروش مال غیر انجام دهد. مالک یک مال غیر منقول می تواند زمین خود را به چند نفر بفروشد و یا یک بنگاهدار می تواند فروش مال غیر را با ارتکاب به جرم کلاهبرداری انجام دهد. شخص کلاهبردار می تواند با اتکا به وسایل متقلبانه و فریب خریدار یک آپارتمان معیوب را به عنوان یک آپارتمان بدون نقص به فروش برساند. توجه داشته باشید در جرم کلاهبرداری همواره نتیجه کار اهمیت زیادی دارد و در واقع می توانیم کلاهبرداری را یکی از جرایم مقید به نتیجه بدانیم.
شکایت کلاهبرداری ملک یکی از مسائل چالش برانگیز در حوزه حقوقی محسوب می شود. شاکی باید با راهنمایی یک وکیل ملکی موفق و با تجربه یک شکواییه تنظیم کرده و در آن مدارک و مستندات خود را درج کند. تنظیم یک شکواییه صحیح در رابطه با کلاهبرداری ملک اولین و مهمترین قدم در پیروزی پرونده است. علاوه بر این به جز استثنائات قانون آیین دادرسی مدنی در رابطه با آن دسته از دعاوی حقوقی که در محاکم کیفری به آنها رسیدگی می شود، مثل دعوای تصرف عدوانی و … شاکی باید برای مطالبه حقوق مادی و ضرر زیان خود دادخواست خود را به دادگاه کیفری صالح تحویل دهد.