تدلیس در نکاح

تدلیس در نکاح

امر ازدواج امروزه به عنوان یکی از نیازهای اساسی بشر به شمار می رود از یک نظر به جهت رشد انسانی و کسب و فضایل اخلاقی و بهره مندی از نعمات الهی و از سوی دیگر به جهت حفظ نسل تاکید به ازدواج شده است اماباید این واقعیت را پذیرفت که گاها اموری در ازدواج ناخواسته واقع می گردد که زوجین اطلاعی نسبت به آن نداشته و بدون اطلاع از واقعیت تن به ازدواج میدهند که اگر علم و اطلاع از فریب شخص بودند شاید حاضر به قبول ازدواج نمی شدند وجود این موارد در واقع اساس و زیربنای به وجود آمدن موضوع تدلیس در نکاح می باشد. قانونگذار نیز برای حمایت از شخصی که فریب خورده اقدام به وضع مقررات از لحاظ حقوقی و کیفری نموده است.

[وکیل خانواده در مشهد]

[وکیل کیفری در مشهد ]

برای درک بیشتر مطلب به طرح چند سوال میپردازیم

1. مفهوم تدلیس در نکاح از نگاه عرف و قانون چیست؟
2. چه مواردی را میتوان در شمار تدلیس بیان نمود؟
3.  شرایط لازم برای طرح دعوای حقوقی و نیز شکایت از لحاظ کیفری در مورد تدلیس در نکاح کدام است؟
4. جرم تدلیس در نکاح چه مجازاتی در پی دارد؟
5. تکلیف مهریه در مورد تدلیس در نکاح چیست؟

★تعریف تدلیس در نکاح

تدلیس در مفهوم عرفی و لغوی به معنای فریب دادن میباشد به این لحاظ که هرگاه یکی از زوجین یا شخص ثالثی نقص و عیبی در طرف مقابل را پنهان نماید یا اینکه بر خلاف واقع و از روی کذب محض یکی از زوجین را به صفت کمالی و برتر معرفی نماید و بعداً کاشف به عمل آید شخص دارای نقص و عیبی بوده و یا شرط صفت در وی موجود نباشد در این حالت فریب خورده می تواند هم از لحاظ کیفری هم از لحاظ حقوقی اقدام به احقاق حق نماید.

★تدلیس در نکاح از منظر حقوقی

مطابق ماده ۱۱۲۸ قانون مدنی که بیان می دارد:«هرگاه در یکی از طرفین صفت خاصی شرط شده و بعد از عقد معلوم شود که طرف مذکور فاقد وصف مخصوص باشد برای طرف مقابل حق فسخ خواهد بود. خواه وصف مذکور در عقد تصریح شده یا عقد متباینا بر آن واقع شده باشد.»

توجه کنید که مطابق ماده می‌بایست صفت مذکور در زمان عقد در شخص شرط شده باشد به بیانی دیگر صفت مذکور وارد قلمرو تراضی طرفین عقد شود و عقد بر مبنای آن صفت واقع شود در این حالت شخص فریب خورده میتواند در دادگاه خانواده طرح دعوا نماید.

نتیجه تدلیس در نکاح در امور حقوقی چیست؟ چگونه باید اقدام کرد؟

برخلاف سایر عقود در قانون مدنی که گاها وقوع این امر سبب بطلان به شمار می رود در صورت تدلیس در نکاح شخص می تواند اقدام به فسخ نکاح نماید با این توضیح که از لحظه‌ای که متوجه فریب و تدلیس میشود میتواند به یکی از دو طریق زیر اقدام به فسخ نکاح نماید:

• به محض اینکه که فریب خورده مطلع گردید که شخص دارای عیب یا نقصی بوده یا صفت توافق شده طرفین در وی موجود نباشد از طریق ارسال اظهارنامه اعلام اراده خویش مبنی بر فسخ را به طرف مقابل اعلام می دارد پس از ارسال اظهارنامه به استناد اظهارنامه ارسالی و سایر ادله مثبته در مورد تدلیس و فریب، دادخواست خود مبنی بر تایید فسخ نکاح به جهت تدلیس را به دادگاه خانواده تقدیم میکند در این حالت رای دادگاه در مورد فسخ جنبه اعلامی داشته و فسخ از زمان اعلام اراده مقارن با زمان ارسال اظهارنامه محقق شده است و تنها دادگاه آن را تایید و اعلام می نماید.
• راه دیگر اینکه بدون ارسال اظهارنامه ابتدا از دادگاه در دادخواست تقدیمی صدور حکم مبنی بر فسخ نکاح را درخواست می نماید در این حالت همچنان عقد نکاح دارای آثار و الزامات قانونی میباشد لیکن پس از رسیدگی دادگاه و موجه دانستن دلایل خواهان و احراز جهات تدلیس و فسخ دادگاه رای خود را در خصوص فسخ نکاح صادر می کند.

رای دادگاه در این مورد جنبه تاسیسی داشته و از زمان رای دادگاه است که عقد نکاح فسخ شده تلقی می‌شود برخلاف مورد اول که از زمان ارسال اظهارنامه فسخ شده انگاشته می شود.

★در قانون مدنی چه مواردی از موجبات تدلیس ( عیوب ) به شمار می رود؟

• به طور کلی هر صفتی که طرفین یا ثالثی در زمان عقد شرط نموده باشند ولی بعداً فقدان آن صفت کشف شود این صفت می تواند عدم وجود عیب یا نقص در شخص باشد یا اینکه صفت برتر و مهمی دیگر در شخص شرط بشود ولی فرد فاقد آن صفت باشد مثل اینکه زوج خود را جراحی متخصص و دارای درآمد مالی بالا معرفی نمایند و این اظهار در زمان عقد مورد توافق طرفین باشد لیکن بعدا کاشف بعمل آیدزوج نه تنها جراح نبوده بلکه بی سواد و کاملا در فقر و تنگدستی به سر می‌برد یا اینکه در زمان عقد زوج به تصور اینکه زوجه باکره می باشد با وی ازدواج نماید ولی بعدا معلوم شود که زوجه ارتباط جنسی داشته و غیر باکره می باشد.
  در واقع و در رویه هر چند این مورد(باکره بودن زوجه) در عقد تصریح و توافق نشده باشد ولی به لحاظ عرفی یک شرط ضمنی میباشد در این مورد زوج می تواند اقدام به فسخ نکاح نماید.
• علاوه بر مورد فوق به طور خاص و جزئی تر در قانون مدنی مواردی بیان شده که جزو عیوب نکاح به شمار می رود و از موجبات فسخ است؛

1. جنون ؛ دیوانگی
2. خصاء:نوعی بیماری جنسی در مردان
3. عنن؛ به شرط عدم توانایی و عدم نغوظ در برقراری رابطه زناشویی حتی برای یک مرتبه توجه کنید که این عیب حتی اگر بعد از عقد ایجاد شود موجد حق فسخ میباشد البته به شرط اینکه تا یک سال پس از طرح دعوای فسخ توسط زوجه رفع عیب نشود.

• کوتاه یا مقطوع بودن آلت تناسلی؛ به شرط عدم توانایی کامل در برقراری رابطه جنسی
• قرن : نوعی بیماری جنسی مختص زنان
• برص : نوعی بیماری پوستی مختص زنان
• افضاء : بیماری جنسی مختص زنان
• جذام و زمین گیری؛ مختص زنان
• نابینایی از هر دو چشم؛ مختص زنان

یک نکته مهم اینکه اعمال حق فسخ در نکاح از طرف شخص فریب‌خورده فوری بوده با این توضیح که می بایست شخص به محض اطلاع با رعایت حداقل یک زمان عرفی نسبت به اعمال حق فسخ اقدام نماید و الا حق فسخ وی ساقط شده و دعوای فسخ وی به جهت تدلیس با شکست مواجه خواهد شد مگر جهت دیگری بعدا ایجاد شود.

★سوال دیگری که اینجا مطرح می‌شود این است که اگر تدلیس از ناحیه شخص ثالث باشد چطور؟

امکان دارد در عقد نکاح شخص ثالث یکی از طرفین را فریب داده و سبب تدلیس در نکاح شود.
غالبا در بیشتر موارد شخص ثالث از اقوام نزدیک یکی از زوجین می باشد چندان که می توان چنین فرضیه ای را مطرح کرد که در این قضیه ثالث« نوعا ذینفع است.»

سوال اصلی این است که آیا میتوان به دلیل تدلیس ثالث عقد نکاح را فسخ نمود؟

قانون مدنی در این مورد نظری نداشته و نیز تصریحی وجود ندارد ولی با توجه به نظر مشهور اساتید و دکترین حقوقی به جهت «احتمال تبانی شخص ثالث با زوج یا زوجه »امکان فسخ نکاح به لحاظ تدلیس شخص ثالث وجود دارد.

از نظر کیفری شخص ثالث را نمی توان مجرم دانست مگر اینکه با یکی از زوجین تبانی کرده باشد که با لحاظ سایر شرایط مسئولیت کیفری با توجه به ماده ۶۴۷ قانون مجازات اسلامی کتاب تعزیرات ۱۳۷۵ و توجه به بحث تبانی اشخاص در ارتکاب جرایم تعزیری بتوان وی را از لحاظ کیفری مسئول دانست.

★بررسی جرم تدلیس در نکاح:

جرم تدلیس در نکاح در ماده ۶۴۷ قانون مجازات اسلامی کتاب پنجم تعزیرات ۱۳۷۵ بیان شده که مقرر می دارد:«چنانچه هر یک از زوجین قبل از عقد ازدواج طرف خود را به امور واهی از قبیل داشتن تحصیلات عالی تمکن مالی موقعیت اجتماعی شغل و سمت خاص تجرد و امثال آن فریب دهد و عقد بر مبنای هر یک از آنها واقع شود، مرتکب به حبس تعزیری از سه ماه تا یک سال محکوم می گردد.»

و اما چند نکته:

1. اولا مصادیق این ماده به عنوان مثال ذکر شده و هر موردی را به شرط توافق طرفین بر آن شامل میشود.
2. ثانیا این جرم مقید به نتیجه است با این توضیح که در اثر تدلیس مرتکب شخص فریب خورده و ٬عقد واقع شود٬.
3. ثالثا با توجه به ماده ۱۰۴ قانون مجازات اسلامی این جرم «قابل گذشت»میباشد.

★تکلیف مهریه در بحث تدلیس در نکاح:

اگر تدلیس و فریب از ناحیه زوجه باشد و زوج اقدام به فسخ نکاح نماید از لحاظ قانونی مهریه به زوجه تعلق نمی گیرد. ولی هرگاه فریب دهنده زوج باشد در حالت نزدیکی یا عدم نزدیکی حکم پرداخت مهریه متفاوت است.
چنانکه اگر نزدیکی شود مکلف است تمام مهریه و اگر نزدیکی صورت نگیرد می بایست نصف مهریه را به زوجه پرداخت نماید.

★مطالبه خسارت در دعوای تدلیس در نکاح:

در حالتی که شخص فریب خورده است و اقدام به فسخ می نماید ، می‌تواند خسارات معنوی یا مادی که به وی وارد شده را از شخص مطالبه نماید.

مورد دیگر اگر شخص فریب خورده اقدام به فسخ نکاح نکند می‌تواند خسارات مادی را از شخص فریب دهنده مطالبه کند. به عنوان مثال:اگر مردی با زنی که خود را باکره معرفی کرده ولی بعداً معلوم شود زن غیر باکره است ازدواج کند می‌تواند تفاوت مهریه میان زن باکره و غیر باکره را از جهت خسارت وارده به شخص مطالبه نماید.

چنانچه قصد طرح دعوای تدلیس در نکاح یا دفاع در پرونده تدلیس در نکاح را دارید و یا قصد شکایت کیفری در خصوص تدلیس در نکاح را دارید با توجه به تخصصی بودن موضوع با گروه حقوقی یک وکیل مدافع در تماس بوده تا با معرفی بهترین وکیل خانواده و بهترین وکیل کیفری در مشهد و سایر شهرها حقوقتان را احیا نماییم.